I gceiliúradh ar bhronnadh Ghradam de Bhaldraithe ar Cuairt San Nioclás, tá an dán cáiliúil taifeadta ag an aisteoir clúiteach Macdara Ó Fátharta agus é ar fáil in aisce do léitheoirí. Is in Cuairt San Nioclás (‘Twas the Night Before Christmas) a ainmníodh den chéad uair ocht bhfia Shan Nioclás: TINTREACH, TOIRNEACH, RUÓG, RADAIRE, CÓIMÉAD, CÚIPID, RUAGAIRE, PREABAIRE. Agus níl trácht ar bith ann ar Rudolf, fia nár tháinig i gceist go dtí 1939 nuair a scríobh Robert L. May an leabhar Rudolph the Red-Nosed Reindeer. Seo é an cur síos atá ar na fianna sa dán:
Lasadh léasracha gealaí ar an sneachta bog úr,
Ag soilsiú go spleodrach ar theach is ar mhúr,
Go bhfacas go soiléir ocht bhfia bheag’ rua
Is carr sleamhnáin fíorghleoite ag teacht chugainn gan dua!
Agus tiománaí tapa go bríomhar is go beo:
D’aithníos ar an toirt é — San Nioclás — gan stró!
Chomh héasca le hiolar, bhí gach fia sa spéir;
Gur lig sé féin fead as, á n-ainmniú go léir:
A THINTREACH ’s a THOIRNEACH, a RUÓG ’s a RADAIRE!
A CHÓIMÉAD ’s a CHÚIPID, a RUAGAIRE ’s a PHREABAIRE!
Suas libh ar an bpóirse! Go barr balla, a chairde!
Éirígí, preabaigí! Ar an díon libh in airde!
An dán á aithris ag Macdara Ó Fátharta
Tá an dán ar fáil anois agus é ráite go binn ag an aisteoir clúiteach as Inis Meáin, Macdara Ó Fátharta. Cé gur mó aithne againn anois air mar Thadhg i Ros na Rún, aisteoir stáitse chomh maith le haisteoir scannáin is teilifíse é Macdara.
Mar aisteoir in Amharclann na Mainistreach ó na 70dí go dtí na 90dí, bhí sé páirteach i ndrámaí le John B. Keane, Brian Friel, Tom Murphy, Shakespeare, agus Chekov. Le deireanas, is é a rinne páirt Krapp sa dráma clúiteach le Beckett ‘Téip Dheireanach Krapp’.
Cuairt San Nioclás
‘Oíche Nollaig go Deireanach’ a tugadh go coitianta ar an dán clúiteach a chum Clement Clarke Moore dhá chéad bliain ó shin, Cuairt San Nioclas (A Visit from St Nicholas). An Nollaig seo, faoi dheireadh thiar, tá an leagan Gaeilge ar fáil i bhfoirm leabhair agus aistrithe ag Darach Ó Scolai. Bunaithe ar eagrán 1912 atá an leabhar nua, arna mhaisiú ag an ealaíontóir clúiteach Meiriceánach Jessie Wilcox Smith.
Tá ‘Cuairt San Nioclás’, ar cheann de na dánta is mó a d’fhág a lorg ar an Nollaig. Cosúil leis an úrscéal gearr Duan na Nollag le Charles Dickens, chruthaigh ‘Cuairt San Nioclás’ samhail den Nollaig ar ghlac léitheoirí go fonnmhar léi.
Oíche Nollag agus na Féiríní
Dán é seo a raibh an-tionchar aige ar an tuiscint atá againn ar an Nollaig, agus deirtear gur ann a leagadh béim den chéad uair ar Oíche Nollag mar fhéile inti féin, agus gur chuir sé go mór leis an nós a bhíonn againn sa lá atá inniu ann féiríní a thabhairt dá chéile.
Réinfhianna San Nioclás
Ina theannta sin, is sa dán seo a ainmníodh ocht réinfhia San Nioclás den chéad uair — Tintreach, Toirneach, Ruóg, Radaire, Cóiméad, Cúipid, Ruagaire agus Preabaire. Bainfidh óg is aosta an-sásamh go deo as an léiriú álainn a thugtar ar San Nioclás sna leathanaigh seo — agus, mar a deir an ‘feairín beag plucach’ é féin, “Nollaig mhór mhaith daoibh, a chairde go léir!”
Mistéir an Údair
Cé gur mhaígh an scríbhneoir agus scoláire Clement Clarke Moore gurb é féin a chum an agus gur fhoilsigh sé an dán i gcnuasach filíochta faoina ainm féin sa bhliain 1844, deir daoine eile nárbh é a chum ar chor ar bith. Leagtar an dán go minic ar an bhfile Henry Livingstone Junior. Tá an cheist á chíoradh ag scoláirí ó shin agus ní fios go cinnte cé acu a chum. Ní cosúil go ndúirt Livingstone féin riamh gurbh é a chum agus ar an gcúis sin glactar go coitianta leis gurb é Moore an t-údar.
Mar bharr maise ar an eagrán breá seo, tá na pictiúir a rinne an t-ealaióntóir clúiteach Meiriceánach Jessie Wilcox Smith d’eagrán 1912.
I ndeireadh na dála, ní fios, agus is dócha gur cuma … ach mar a dúirt San Nioclás féin: “Nollaig mhór mhaith agaibh, a chairde go léir!”
Go deireanach, Oíche Nollag,
ó cheann ceann an tí,
Ní raibh cor as aon duine,
ná luchóg ’na suí;
Bhí na stocaí ar crochadh
faoin matal go beacht
Faoi réir do Shan Nioclás,
agus súil lena theacht.
